Η «Φόνισσα» είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και κατέχει σημαντική θέση στην ελληνική λογοτεχνία. Δημοσιεύθηκε το 1903 και είναι ταυτόχρονα ο τίτλος μιας νουβέλας και μια συλλογή διηγημάτων.
Η νουβέλα Η «Φόνισσα» αφηγείται την ιστορία της η θεια-Χαδούλας, η κοινώς καλούμενη Γιάννου η Φράγκισσα, μιας γυναίκας από ένα απομακρυσμένο χωριό της Σκιάθου. Πιστεύοντας ότι είναι καταραμένη με τον εξαναγκασμό να διαπράξει φόνο, η Χαντούλα παλεύει με τους εσωτερικούς της δαίμονες και τη σύγκρουση μεταξύ της ηθικής της συνείδησης και των ορμών που την κυριεύουν. Η νουβέλα εμβαθύνει στην ψυχολογική πολυπλοκότητα του πρωταγωνιστή και εξερευνά θέματα ενοχής, μοίρας και τις συνέπειες των πράξεών του.
Η συλλογή διηγημάτων Η «Φόνισσα» εξερευνά περαιτέρω τις ζωές σύνθετων γυναικείων χαρακτήρων, εξετάζοντας τους εσωτερικούς τους αγώνες, τις επιθυμίες και τις κοινωνικές πιέσεις. Κάθε ιστορία εμβαθύνει στις ηθικές και ψυχολογικές επιπτώσεις των πράξεων των χαρακτήρων και ρίχνει φως στην κοινωνική δυναμική και τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν οι γυναίκες στην ελληνική κοινωνία εκείνη την περίοδο.
Ο Παπαδιαμάντης αποτυπώνει την ουσία της ελληνικής αγροτικής κοινωνίας, τις παραδόσεις της και τους αγώνες των ατόμων που βρίσκονται ανάμεσα στις δικές τους επιθυμίες και τις κοινωνικές προσδοκίες.
Η νουβέλα και η συλλογή ιστοριών Η «Φόνισσα» παραμένουν ευρέως μελετημένα και φημισμένα για την καλλιτεχνική τους αξία και τη συμβολή τους στην ανάπτυξη της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Αναδεικνύουν την ικανότητα του Παπαδιαμάντη να απεικονίζει σύνθετους χαρακτήρες με ενσυναίσθηση και διορατικότητα, καθιστώντας τα έργα ανθεκτικά που έχουν απήχηση στους αναγνώστες ακόμη και σήμερα.